Eén van de belangrijkste fases van een bouwkundig zwembad is de ruwbouw. Dat wil zeggen; de betonvloer, de wanden en afwerking hiervan. Eventueel ook met isolatie afgewerkt.
Hiermee realiseer je de eerste fase voor je zwembad. Of de binnenzijde wordt afgewerkt met zwembadfolie (hierop is het bouwplan gebaseerd) of tegels of zwembadverf, deze basis kan je maar beter grondig en gedegen aanpakken. Te beginnen met de betonvloer.
De betonvloer van een zwembad #
Een betonvloer storten voor een zwembad is niet moeilijk, maar moet uiteraard wel goed gebeuren. Uiteraard moet deze waterpas liggen, al heb je het voordeel met betonblokken en metselwerk dat je enige speling hebt voor een correctie. Door op bepaalde punten de voegen aan te passen. Maar een vlakke zandbodem met laser gecontroleerd is wel een goede start.
Plaats onder de aankomende vloer een plastic zeil om te snel uitdrogen te voorkomen. Als de vloer te snel kan drogen (vocht afgeven aan de onderliggende grond) dan heeft dit een negatief effect op de kracht van het beton. Of je er ook nog isolatieplaten onder wil verwerken is echt aan jezelf. Veruit de meeste warmte verlies je aan de bovenzijde, maar met regelmaat wordt onder de vloer dus ook geïsoleerd.
Een bekisting is wel handig, want het bespaart beton. Je gebruikt anders de uiterste zandwanden als begrenzing en dit is zonde van het materiaal. Steigerplanken voldoen prima hiervoor.
Plaats altijd betonijzer in de vorm van een bouwnet in de vloer. Enkelvoudig is voldoende en een dikte van 8 mm is prima. Vaak zijn de netten 200×300 cm en hebben ze een structuur van 150 mm als raster. Verbind ze goed met elkaar en maak ondersteuning zodat ze niet op de bodem van de vloer komen te liggen.
Als alternatief kan je opteren voor staalvezels in de betonplaat. Een bouwnet is dan niet nodig en de vezels geven ook extra stevigheid. Je hebt wel een kans op scherpe delen van de vezels na het bewerken van de vloer en meer roestvorming aan de oppervlakte. In de praktijk wordt het nog niet veel toepast.
Specificaties betonvloer voor een zwembad #
Dikte: 20 cm
Wapening: enkelvoudig 8 mm (of staalvezels)
Kwaliteit: betonsterkteklasse c20/25
Afwerking: gevlinderd (aanbevolen)
Droogtijd: 72 uur tot 28 dagen
Een vloer van 20 cm dikte is meer dan voldoende. Technisch gezien kan het ook wat dunner, maar dit is de algemene norm tegenwoordig.
Overleg met de betoncentrale welke kwaliteit beton je nodig hebt. Over het algemeen is c20/25 voldoende als betonsterkte. Je kan veel hoger gaan, maar dat maakt het niet goedkoper. Bij de bestelling kan men ook vragen naar de vereiste consistentie en bv korrelgrootte, maar laat dit over aan de centrale. Zij kunnen ook met de wijze van overbrengen de beste inschatting maken.
Het beton komt vrijwel altijd met een betonwagen naar de locatie. Of je al dan niet een pomp nodig hebt en eventueel een kraan over bebouwing hangt natuurlijk sterk af van de situatie. Laat in ieder geval iemand meedenken met je die ervaring heeft. Informeer tot welke afstand een pompwagen en kraan kan komen. Meet dan ook tot het midden van het bad, want tot het uiterste randje is niet voldoende.
Het verwerken van de vloer heeft wel wat hulp nodig. Beton moet meestal nog wel geholpen worden goed uit te vlakken. Luchtbellen ontstaan niet snel in een vlakke vloer overigens. Maar de top afrijen geeft zeker het beste resultaat.
Het drogen van het beton kan tot wel 28 dagen duren. Dan is de uitharding voltooid. Gelukkig kan je wel eerder de vloer betreden; na 72 uur kan je er al weer activiteiten op verrichten.
Afwerking van de betonvloer #
Bij een foliezwembad ga je een kleine oneffenheid op de vloer al zien. De waterdruk zal de folie in elke kier duwen en scheidingsvlies gaat dit niet voorkomen. Zie je het niet meteen, dan wel na een jaar. Hoe kan je dan de vloer afwerken?
Vlinderen of polieren
Veruit de beste methode is om de betonvloer na het storten volkomen glad te maken met een machine. Dit heet vlinderen of ook wel polieren genoemd. Hiermee verkrijg je de meest gladde en sterkste basis voor de rest van je zwembad.
Hou wel rekening met de tijdsplanning. Het vlinderen moet met een machine gebeuren en dat kan niet wanneer het beton is uitgehard, dan heeft het proces geen zin meer. Zorg dus op tijd voor een vlindermachine en eventuele operator. Regen kan ook nog voor een probleem zorgen; grote druppels kunnen in de verse vloer deukjes veroorzaken.
Na het vlinderen zal je de toplaag willen beschermen voor beschadigingen. Het stapelen van de betonblokken kan te ruw gebeuren, dus oppassen is het advies. Vlinderen nadat de wanden geplaatst zijn is helaas geen optie.
Isolatieplaten voor de vloer
Wil je de vloer aan de binnenzijde op voorhand niet glad afwerken, dan kan je isolatie plaatsen op de bodem. Druksterktes zijn tegenwoordig verkrijgbaar tot wel 500 kPa. Dit heeft zowel enkele voordelen als nadelen:
Voordelen isolatie:
- extra isolerende werking voor energiebesparing
- niet vlinderen of polieren van de toplaag en dus geen kans op beschadigingen tijdens latere werkzaamheden
- volledig zelf uit te voeren in plaats van de huur van een vlindermachine
Nadeel isolatie:
- kans op beschadigingen bij plaatsen folie of tijdens het zwemmen in een latere fase (onherstelbaar)
Je kan ook kiezen voor zachte en dempende isolatie die op een rol verkrijgbaar is. Dit lijkt een goede keuze, maar door de verende werking zal de maskering van oneffenheden niet optimaal zijn. Dit geldt ook voor de gemetselde wanden. Na verloop van tijd heb je de kans dat de voegen alsnog zichtbaar worden. Beste optie is dan om alsnog eerst de vloer geheel te egaliseren.
Een beschadigde vloer repareren
Indien het vlinderen niet is gelukt door een verkeerde planning of bv regenval, dan heb je gelukkig nog 3 opties om de vloer geschikt te maken voor de folie.
Allereerst kan je een smeervloer plannen. Dit is een dunne laag cement en deze kan behoorlijk gladgestreken worden opgeleverd. Meestal is deze dan 50 mm dik. Dit gaat wel van de diepte van je zwembad af!
Daarnaast heb je optie om kleine beschadigingen op te vullen met egaline. Dit is een vloeistof die je over de vloer uitgiet en die zich als het ware glad verdeelt over de vloer. Nadeel is dat egaline een behoorlijk prijzig spul is en je dus een dikke laag wil voorkomen.
Als laatste kan je alsnog de isolatie aanbrengen zoals we hierboven hebben beschreven.
De wanden van een zwembad #
Nadat de betonvloer is uitgehard (de toplaag hoeft nog niet perfect te zijn), kan je met de bouw van de wanden beginnen. Hoewel er in de praktijk allerlei constructies worden gemaakt van bijvoorbeeld damwanden of stalen frames, behandelen we voornamelijk het gebruik van betonblokken en polystyreen blokken. Aan het einde komen we nog terug op alternatieven.
Naast het opbouwen van de wanden uit losse elementen kan je ook kiezen om de wanden te laten storten van beton. Dit is erg stevig, maar behoorlijk kostbaar en heeft met zwembadfolie een nadeel die we later zullen bespreken. Een (herbruikbare) bekisting, betonpomp en kennis over de plaatsing van de inbouwdelen maakt dit procedé voor zelfbouw eigenlijk niet geschikt.
Muren van betonblokken #
Het opbouwen van het zwembad met betonblokken is wellicht de meest gebruikte methode bij bouwkundige zwembaden. Het is relatief goedkoop, snel en stevig.
De beschikbare blokken hebben diverse afmetingen, maar de meest gebruikte zijn:
– 29x20x19 cm (lxbxh) voorzien van ronde gaten
– 30x20x10 cm (lxbxh) volle blok
Met deze afmetingen kan je vrijwel elke afmeting creëren en toch snel meters maken. Let op met holle blokken die meer een honingraat structuur hebben. Deze blokken zijn lichter, maar hebben vaak te weinig massa voor een stevige wand. Met metselen dien je de grote opening van het holle blok naar beneden te plaatsen om overmatig gebruik van cement te voorkomen.
Metselen is niet moeilijk, maar de basis beheersen is toch wel makkelijk als je er zelf aan begint. Het moet vooral recht en stevig zijn. Dus goed uitzetten en nauwkeurig werken is belangrijk. De meeste mensen nemen 3 delen zand en 1 deel cement en een half deel water. Maar dit is ook afhankelijk van de voorkeur van de metselaar.
De tijdsplanning is lastig te maken. Meestal worden wanden van 150 niet op 1 dag opgemetseld om te voorkomen dat de cementvoegen ingedrukt worden en tijd hebben om uit te harden. Maar de snelheid is sterk afhankelijk van de ervaring en grootte van de metselploeg.
Aangezien de grote blokken al gauw 16 kg wegen is het verstandig om de verplaatsing goed te plannen. Als ze gelost kunnen worden op pallets is dat een voordeel. Een heftruck kan de pallets dan snel en eenvoudig naar de bouwplaats brengen. Beter is om een kraan te huren en de blokken direct op de betonvloer te plaatsen. Dat scheelt zeker een heleboel spierpijn.
Wapening in de gemetselde muren
In de horizontale voeg kan je eenvoudig murfor strips plaatsen. Dit zorgt voor extra stijfheid in de wanden. Indien je de blokken gaat verlijmen kan je een lintvoegwapening plaatsen (ook mogelijk bij metselen). Er wordt veel gesproken over het plaatsen van stekken tussen de vloer en de wanden. Hoewel dit niet gebruikelijk of noodzakelijk is kan je dit wel toepassen. Je kan deze stekken in de vloer verankeren en uitlijnen in de holte van een betonblok en deze opvullen met cement.
Lijmen van de betonblokken
Tegenwoordig worden de betonblokken ook gelijmd. Het maakt ook een extreem sterke verbinding tussen de blokken. Nadeel is wel dat je betonblokken moet aanschaffen die extra gekalibreerd zijn, of een dikkere lijmlaag gebruiken. Hou er ook rekening mee dat met lijmen je geen kleine correctie kan maken bij een vloer die niet geheel waterpas loopt. Maar bij gebruik van de juiste producten is er geen bezwaar om niet te lijmen.
Stuken van de wanden
Aangezien zwembadfolie oneffenheden van enkele millimeters al niet kan verhullen is een strakke afwerking noodzakelijk. Een optie is een goede zwembadisolatie of stucwerk.
Stucwerk kan het beste worden uitgevoerd met een mix van zand en cement. Hoewel dit wat zwaarder is dan standaard middelen is dit een duurzame en stevige basis voor onder de folie. Je kan ook informeren naar gespecialiseerde materialen, maar voorkom dat de bak waterdicht wordt.
Eps bouwblokken gebruiken #
Populair zijn de polystyreen blokken voor de wanden en je komt ze vaak tegen als je aan je zoektocht bezig bent. Hoewel het gebruik eenvoudig lijkt is een ernstige waarschuwing wel toepasselijk. Dit wordt het beste duidelijk in het volgende lijstje:
Voordelen van eps bouwblokken
- extreem licht gewicht en erg eenvoudig transport naar de bouwplek
- goede isolatie van de zwembadwanden
- grote afmetingen en dus ‘snel’ klaar
Nadelen van eps bouwblokken
- twee keer een betonpomp nodig (dubbele kosten)
- hoge prijs in aanschaf
- extra ijzerwapening in de wanden (6/8 mm)
- kans op klappen van een blok bij het vullen of het scheef gaan van een wand
- lastiger aanbrengen van inbouwdelen t.o.v. metselwerk
Zoals je zal begrijpen is het bouwen met eps/polystyreen een stukje complexer dan simpel metselwerk. Dit wordt echter niet altijd verteld en lijkt het alsof er gebouwd is als legostenen.
Hou rekening met een aanzienlijk langere bouwtijd dan je in eerste instantie plant. Het stutten van de wanden is belangrijk en dit kan de zwembadvloer weer beschadigen. De verticale ijzers kan je verbinden met de bouwnetten in de vloer, maar dan moet je precies weten waar de wanden komen. Chemisch verankeren naderhand is een betere keuze en laat je ook vrij om de betonvloer te vlinderen.
De exacte verwerking van de bouwstenen wordt hier verder niet besproken, aangezien er veel verschillende modellen zijn met dito voorschriften. Schroom niet om extra hulp te vragen van iemand met ervaring. Verdere aanbevelingen:
- sta paraat met stutmateriaal voor het geval een blok klapt bij het vullen
- gebruik altijd een valbreker bij de betonpomp
- vul bij voorkeur in meerdere keren, maar dat is lastig en duur plannen met de betoncentrale
- plan ook een dag in om de naden aan de binnenzijde nog een keer na te lopen en af te werken
Hardheid van eps blokken
In de markt zijn verschillende soorten bouwblokken beschikbaar. De sterkte wordt uitgedrukt in bijvoorbeeld de ps waarde. PS40 is sterker dan PS30. Het grootste deel van de blokken heeft bij voorkeur PS40 voor de stevigheid met verwerken. Je kan ook een blok kopen met een extra harde PS80 binnenlaag (herkenbaar aan de groene kleur). Let op dat de puntbelasting ook bij deze blokken niet hoog is.
Wanneer je een bouwkundige trap maakt heb je met de eps stenen nog wel een uitdaging. Voorkom dat je de blokken met je hakken kan indeuken. Bespreek het ook met de folielasser, want soms wil men een laslat plaatsen op de tredes en dat gaat dan niet altijd. Een alternatief is dan ook om voor dit deel betonblokken te gebruiken.
Sowieso is het goed om met de folielasser te bespreken dat de wanden van polystyreen zijn. De montage van de folie bovenop de rand vraagt dan om een aangepaste versie. Wanneer je een standaard zwembadliner plaatst, bestel dan een extra breed hungprofiel, anders heb je niet genoeg plaats om het profiel stevig vast te boren.
Alternatieven voor de zwembadwand #
Zoals al eerder vermeld zijn de betonblokken en de eps blokken verreweg de meest gebruikte materialen voor de wanden. Uiteraard bestaan er nog andere opties die we hier zullen bespreken.
Betonwanden storten
Storten van betonwanden voor je zwembad is een reële optie. Het is erg stevig. Je kan een bekisting meerdere keren gebruiken of huren of deze helemaal zelf maken en later weer afbreken. Toch zijn er wat nadelen te noemen:
- relatief dure constructie, mede door 2x een betonpomp te laten komen
- moeilijk om zonder ervaring de inbouwdelen te voorzien in de bekisting
- naden aanwezig bij de randen van de bekistingsdelen, waarop deze alsnog bewerkt moeten worden
Damwanden / andere panelen
In principe is elk stevig paneel geschikt om een wand te maken voor een zwembad. Het is echter niet altijd eenvoudig om deze aan de binnenzijde glad af te werken en de inbouwdelen deugdelijk te positioneren. Meestal is het ook niet goedkoper. Neem altijd panelen die geschikt zijn om langdurig in de grond te plaatsen.
L-wanden of keerwanden van beton
Bekend van de agrarische toepassingen gebruiken sommige mensen de L-panelen als zwembadwand. Je zal echter moeten kijken of de stevigheid gegarandeerd is. Daarnaast dien je te beslissen of het horizontale deel binnen of buiten komt. In ieder geval dient de hoek tussen de bodem en wanden 90 graden te zijn. De topzijde van de panelen is meestal smal, wat het plaatsen van de skimmers lastig kan maken.
Stepoc of bekistingsblokken
Bekistingsblokken worden op dezelfde manier verwerkt als de eps blokken. Alleen zijn deze blokken geheel van beton.
Je bouwt ze op met wapening en vult ze nadien met vloeibaar beton, waardoor je een complete massa krijgt van een betonnen wand.
Aluminium standaard profielsystemen
Fabrikanten hebben systemen ontwikkeld waarbij je eenvoudig een panelenwand kan bouwen. Vaak hebben deze diagonale verstevigingen aangezien de wanden dun en dus enkelvoudig niet stevig genoeg zijn. Deze schroef je met een handleiding in elkaar op een betonnen vloer. Het staal maakt deze constructies niet goedkoop, maar wel makkelijker voor een doe-het-zelver.
Al decennia zijn er ook zwembaden te koop in een ronde of ovale vorm. Ook dit zijn stalenwand zwembaden en hebben door de vorm niet of maar ten dele een versteviging nodig.
Door de standaardisatie van de wanden en maatvoering worden deze zwembaden meestal in een zogenaamde kit geleverd. Zo’n kit bestaat uit inbouwdelen, een zwembadliner en een (eenvoudige) filterset. Maar de diversiteit is groot en dus wellicht het onderzoeken waard.
Wel/geen waterdichte constructie? #
Een zwembad dient natuurlijk compleet waterdicht te worden afgewerkt.
Met zwembadfolie is het duidelijk dat de folie zelf waterdicht is. Voorkom dat de wanden dan waterdicht zijn. Indien er grondwater tussen de folie en de wanden/vloer komt heb je een probleem dat de folie gaat zweven. Op internet is veel discussie over dit fenomeen, maar een betonnen kuip en zwembadfolie is geen goede match.
Ook bij renovatie van tegelbaden of dichtgeverfde zwembaden kan je dit probleem ervaren. Boor dan op diverse plaatsen gaten in de hoek van de bodem en wand met een dikke diameter. Zo kan het water toch verdwijnen in de grond.
Wanneer je het zwembad afdicht met tegels, zwembadverf of polyester is het een ander verhaal en dien je een plan te maken voor de muren. Vraag bij een leverancier of specialist de exacte stappen en specificaties na.
Betonblokken en eps blokken zijn per definitie niet waterdicht. Gestorte wanden ook niet altijd, maar houden wel vaak water lang tegen waardoor het ‘zweeffenomeen’ kan optreden. De problemen ontstaan soms ook met de stepoc blokken.
Zwembadisolatie #
Hoewel het energieverlies voornamelijk aan de oppervlakte optreedt is een goede isolatie van de wanden en (eventueel) vloer wel handig voor een extra besparing. Uiteraard is een wand met eps blokken al voldoende voorzien van isolatie!
Een ander voordeel is dat de isolatie als vervanging van stucwerk kan fungeren. Hoewel dit sterk afhankelijk is van het type isolatie. Zoals al besproken in het gedeelte voor de betonvloer kan je wel degelijk een verkeerde keuze maken.
Soorten zwembadisolatie #
In de praktijk kom je 2 soorten isolatie tegen:
Flexibele isolatie op een rol
Speciaal voor zwembaden kan je een isolatie kopen op een rol. Deze hebben een breedte van bijvoorbeeld 150 of 200 cm en dan een lengte van 40 of 50 meter.
Voordeel van deze isolatie is dat ze verend zijn. Als je de isolatie indeukt komt deze terug in de oorspronkelijke vorm. Handig voor bijvoorbeeld op de vloer. Ze zijn verkrijgbaar in diverse kwaliteiten en diktes. In verhouding zijn ze behoorlijk kostbaar en soms hou je veel over of kom je net wat tekort. Diktes zijn o.a. 12 of 18 mm.
In tegenstelling tot wat men vaak beweert bij de verkoop is dat dit geen goede vervanging is van stucwerk of een gladde vloer. Na verloop van tijd ga je deze oneffenheden wel degelijk zien in het water. In het eerste jaar wellicht niet, maar door de druk van het water komen de voegen uiteindelijk wel zichtbaar.
Harde isolatieplaten
Deze platen zijn gemaakt van eps of xps en worden in platen geleverd. Vaak zijn deze 60×120 cm en verkrijgbaar in diverse diktes. Van 20 mm tot wel 180 mm. Afhankelijk van de dikte zitten er een x aantal platen in een pak (bijvoorbeeld per 7,5 m2. Welke keuze kan je hierin het beste maken?
Eps is een veelgebruikte plaat, maar helaas niet erg geschikt voor in de grond. Het materiaal neemt namelijk vocht op en zuigt zich dus als het ware vol met water. Op de langere termijn kan dit nadelig zijn op de werking en levensduur, al zullen de platen onder de folie weinig kwaad kunnen. Xps is een betere isolatiesoort. Xps heeft namelijk een gesloten celstructuur en is dus beter in de grond met veel vocht.
De verwerking is betrekkelijk eenvoudig. Je kan de platen op maat snijden en met een lijm of kit tegen de wand plaatsen. Als de platen een messing-en-groefverbinding hebben is dat een extra voordeel. Als extra kan je de naden nog afwerken met een sterke tape, maar bij zorgvuldige plaatsing is dit niet nodig. Zorg er wel voor dat je geen naden van meer dan 3 mm gaat zien, want dan kan je beter wel tape gebruiken.
Dikte en druksterkte van de isolatie #
De pascal (symbool Pa) is de SI-eenheid voor druk. De pascal is gedefinieerd als de druk die een kracht van 1 newton uitoefent op 1 vierkante meter. De eenheid is vernoemd naar Blaise Pascal.
Harde isolatieplaten van eps of xps worden uitgedrukt in kilopascal, maar dat mag je ook weer vergeten. Je kan platen kopen in 200, 300 of bv 500 kPa. Hoe hoger het getal, des te steviger de plaat zelf is. Een sterkere isolatie zal voorkomen dat er snel deuken ontstaan tijdens het zwemmen, maar helemaal uitgesloten zal het niet zijn.
Zoals eerder beschreven kan je uit verschillende diktes kiezen. Een dikkere isolatie zal bijdragen aan meer besparing, maar praktisch gezien zijn er wel degelijk grenzen.
Inbouwdelen als een skimmer of lamp worden vastgezet in de muur. De isolatie biedt geen enkele stevigheid. Als je een extra dikke isolatieplaat gebruikt wordt een stuk van de inbouwdelen dus niet ondersteund en dat maakt het minder stevig en stabiel.
Bovendien wordt de zwembadfolie aan de bovenzijde vastgemaakt met een hungprofiel of een lasprofiel. Folie kan bij het plaatsen en vullen met water behoorlijke trekkracht vertonen. Als de trekkracht op een brede laag isolatie drukt kan dit de isolatie doen indeuken of afbreken. Hou dan ook maximaal 40 of 50 mm aan als dikte.
Bij het inmetselen of vastzetten van de inbouwdelen dien je net zoveel centimeter van het deel naar binnen te laten uitsteken als de isolatie dik is.